april 30, 2015

FELEMEZ XOCE Û XERÎBO

Mamoste Felemez, mîna birayê xwe î mezin kêfa min jê re tê. Dostaniya me ji bav û kalan tê. Bavê wî, emo Çaçan, Yezdanê dilovan wî bi rehma xwe şa bike, dostê dostê xwe bû. Mirov ji sohbeta wî bi bavê min têr nedibû. Pirsgirêkên civatê, siyasî, bazirganî û hwd niqaş dikirin.

Min îro diwarê facebooka mamosteyê hêja Felemez de, wêneyên Valborga Uppsalayê dît. Bi carekê Xerîbê biskilêtçî hat bîra min.

Xerîbo, li taxa Kijleya Nisêbînê nasdar e. Her cara 20-30 kes li qûncikek ji taxên Nisêbînê diciviyan, bêhn dikir, zanûbû ku kesek wefat kiriye. Diçû taziyê (!) û kulîçeyên (nanê
şêrîn ser ruhê miriya didin) xwe digirt.


Fermo çîroka min û Xerîp Hoste:

Beşek ji xortên Nisêbînê ên bi malbatî dewlemend, nîvbajarî lê nijadkurd bûn, carna ji mal dixeyidîn. Beza wan dirêjî Edenê dibû, an jî Izmîrê. Piştî hefteyekî, bêpere diman û dîsa vedigeriyan malê.

Wê rojê min têr lêdan xwaribû.
Mala bavê "Mehdiyê Sofî Incas" ne ava be! Kitêba "i
şçiler neden ve nasıl sömürülü
r" dabû min û gote min: 
- Di eslê xwe de, febrîka, mexazeyên mezin, heta bi dikana bavê te, ji qezenca bêheq dewlemendî bidest xistine. Em ê rojekê vê sîstemê bidin guhertin. Malê zengina li feqîran belav bikin!

Min kitêb xwend. Naveroka kitêbê zêde li dikana bavê min nedihat. Lê peyv û
ş
îretên Mêhdî ji Quranê bûn! Niqaş nedixwest. Ji ber ku Mêhdî, hevalê Kemal abê bû. Li dijî "teoriya sê dinyê" bû. Ispat, delîl û çavkaniyên Lenîn û Mao têr nedikir. Mêhdî ji bavê wan jî zanatir bû. Îca niqaşa dîtina Mêhdî ji bo çi bû? Qet pêwîst nedikir. Peywên wî tev rast bûn.

Min ji xwe re got:
- "Çima ez ê li benda roja guhertina sîstemê bisekinim? Bavê min ne dikanê ye, çûye nimêja înê. Firsend e. Ez dikarim neheqiya bavê min kiriye, malê bêheqî daye hev û dewlemend bûye, niha, hinekî belav bikim û weke mirovekî şoreşger wezîfa xwe bi cî bihênim."


Min çend kîlo meqerne da xalê Sivûk. Sivûk, Piftî şand nik min. Çend kîlo sabûn ket para wî. Paşê Şemo, Guro, Neco, Kerîz Hemal ketin dorê. Xwedê çi kiribe nesîp, kîsikên neylon ji dendik, biskuwît, lokum û fisteqan dagirtin û birin. Sê-çar dikanên bavê min hebûn û qet nikarîbû ferqiyê bibîne.

Hinekî wijdanê min rehet bibû. Lê Silo Kehyayê cîranê me, li çîroka min Mêhdî guhdarî kiribû. Ez ketim ber xezeba Heciyê bavê xwe. Min ji kerekî bêhtir lêdan xwar.
- Sekbav! Me fatîhek ser bixwenda, belkî ew
şekir, sabûn weke xêr bihata hesêp!


Ez ji mal xeyidîm. 50 lîrayên tirkî di berîkê de, min, Xerîbo bi xwe re kir heval û me berê xwe da Îzmirê. Ji xwe rê û rojên xeydê bê Xerîbo, zindan bû. Heçî Xerîbo ye, otobûsê de, kursiyê pêş pêve rûnane. Cihê me 3, 4, li pişt kursiyê şifêrê otobûsê ket. Ber esirkî otobûsa me kete rê. Êvarkî em gihiştin restoranta Bilecika Ruhayê.

Xerîb zêde bi turkî nizane. Anku navê xwarinên li restoranta, ji bilî "quru fasulye" pê ve nas nake. Em desrbasî cihê xwarinê bûn û li bendî serwîskar man. Serwîskêr hat:
- Kadin budu kofte, kazandibi, ke
ş
kul, tandirda kuzu...
- Bana bir quru getir, got Xerîbo.

Xerîbo, sê sîniyên tir
şika fasoliya hişk bi du serî pîvaz, nanek û nîv re xwar. Ji bo ku xwarinê bifirikîne, kolayek cemidî bi ser de kişand (vexwar). Û em çûn li cihê xwe rûniştin.


Nîvê şevê ye. Xew li Xerîbo giran bûye. Ez çûm dawî ku avekî bînim. Min dît ku, Xerîbo xwe ser zik avêtiye ser herdu kursiyan û di xewa giran de winda bûye. Berê qûna wî qetiye pişt kursiyê şifêr. Bêhna fisê Xerîbo, mîna Eyarên Hesen Heramî, hêkên kelandî û xirabûyî belav bûye. Mirov nikaribû nefesê bistîne. Motora Xerîbo erîza dabû. El condationa otobûsê têr nedikir ku bayê genî bi yê paqij bide guhertin. Ez derbasî kursiyê 1, 2 bûm û min li rewşa şifêr û îşkenca ketiyê de temaşe kir.

Şifêrê ostobûsê, ji ber bêhna genî, pêşî paca deriyê nêzî xwe vekir. Têr nakir, paca deriyê din jî da vekirin. Xêr nekir. Derîyek ji yê otobûsê vekirî hiş
t û rêve diçû. Lê nema karîbû ji bêhna îdare bike. Otobûs Rawestand, derket derve, nefesek paqij girt. Xerîbo xwewa şêrîn di nêvî de hişt û rabû. Ji min pirsî:
- Çi bû? Çima otobûs sekinî?
Pa
şê, heman pirs ji şifêr pirs kir. Ş
ifêr bi awirên wate û hêrs bersiv dayê:
- Egzoz teqiya, qûla boriya egzozê yalama bû (mihiya)! Motor nema kare mazotê bi
ş
ewîtine, top avêt!

Welhasil, em bê qeze û bele çûn Kemalpa
şa Izmîrê. Li Kemalpaş
ayê, havînan pir festîval dibin, festîvala qeresiyan, ya xoxa, ya tirî û hwd. Bazara fêkî pêk dihat, her car nêzî sed-dused mirov dicivî.

Xerîbo jî ji min pirs dikir:
- Kî mirî ye? Ma mulidê didin? Kulîçe hene?
- Mirî hene. Lê kulîçe tune ne!
- Nexwe rehma Xwedê ne li wan be! Tahtil erda wan kirî!


Îca min jî ji Felemez Xoce pirsî:
- Mamoste, li Valborgiya Uppsalayê Kebab û nanê bela
ş belav dikin an na?


Min bersiva wî negirtiye. Eger hat ez ê we agehdar bikim.

 

april 13, 2015

Mele Nisredîn û qonaxa çareseriya pirsa kurd


Dawiya hefta derbasbûyî hewa germ bû. Êdî nîsan e û roj dirêjtir bûne. Germbûna tîrêjên rojê qels in û mirovan dixapîne. Kesên cilên çile dihilînin û bi yên tenik digerin, ji zekem, bêvil herikandin û kuxikê rizgar nabin.
Li Swêdê çile dirêj e. Bi roj çend saetan ronî xuyanî dike, dibe êvar û reşayî zû dikeve erdê. Şevên reş û tarî ku têra xwe dirêj in û bi dawî nayên, însana diwestîne. Dema mirov serê sibê zû diçe kar, reş e. Êvarê piştî kar, her reş e. Baş e ku berf dibare. Bi gilokên berfê, bajarê Stockholmê kirasê bûkaniyê bi ser bedena xwe de berdide û reş
ayî cihê xwe de, ronahî û spîtiyê. Berf pir dibare û demek dirêj li erdê dimîne. Ji bo Toriyên aliyê Nisêbînê, berf barîna herdem û bi mihan, hîsek ecêp pêk dihêne: Tu dibê qey, behar nema tê û hatina havînê ne mumkun e.
Heçî Êstilî, Nisêbînî û Mêrdîniyên bajarî ne, bi taybetî Suryanî, di hewa xweş de, şiroveyên bi nûkte û henek dikin.


Şemî ye. Dinya xweş e, roj dirêjtir bûne û tav e. Bi çend dost û hevalên Suryanî re, li nav bexçeya nasekî rûniştî ne, em qehwê vedixwin. Mijarên sohbetê ji gazinên hewa Swêdê û cilşokê û derdê şûştina cila dirêjî 100 saliya Seyfo û buyerên li Agiriyê dibe. Paşê dizîvire ser qonaxa çareseriya pisrgirêka Kurd li bakurê welêt. Ez sohbeta heftê, bê şirove pêşkêşî we dikim.

Denho: Bawerî li turka nayê...
Segvan: Wiha mebêje! Divê baweriya nav wan xurt bibe ku lihevhatin bê pê.
Moris: Bi Mesîh xapandin tê de heye! Li dora meselê diçûn û tên, lê dor nayê ser niqta esasî.
Denho: Rast e. Di peymanê de sistayî heye. Di zemanê berê, dema di nav du eşîran de pevçûn dibû, xwîn dirjiya û mêr diketin erdê, lihevhatina wan di huzura du-sê şahidên nasdar û ne ji herdu eş
îran, dibû. Soz û peyman nirxek xwe hebû. Di nav du aliyan de, bêbextî, rîp û lîstik ne hêsan bû, zû bi zû nedibû. Herdu aliyan soza xwe bi cî dihanîn. Aliyê soza bi cî nedihanî, dihate ber cezeyê xwe.
Segvan: Yanê, tu dibêjî, Turkiyê soza xwe bi cî nahîne.
Hanna: Bawerî bi turka nayê. Divê şahidên biyanî û nasdar di nav wan de hebin ku, qonax serkevtî berepêş
biçe.
Moris: Çawa wê çêbibe? Serokomar di nav de ye... mit tevlî meselê bûye. Destê serowezîr tê de ye. Ma ne bes e?
Denho: Heyra hûn turka baş nas nakin. Wek mesela Melayê Meş
hur li meselê hatiye.

"Rojekê, Xocayê Nisredîn di kolanek bilind ji yê Mêrdîn hildiki
şe. Di nav emir de çûye, hilkişîna kêş pê zehmet tê, diweste. Bayê zikê wî zoriyê dibe û tirekî berdide. Dikeve şikê ku, kesên din bi dengê tirê hisî ne û karin jê re bikin eyb. Mîna kesekî ber xwe fedî û ber tirê ketî, bi xwe re diaxife:
- Ax ji derdê pîrîyê. Mala ehtiyariyê ne ava! Mirov nikare xwe bigre û fedîkar dibe.

Melayê Meşhûr li dora xwe temaşe dike, lê tu kesekî nabîne. Paş
ê bersiva xwe bi xwe dide û rastiya xwe dihêne zimên:
- Pêwîst nake tu bi eyba qûna xwe, pîriyê sucdar bikî! Wextê tu ciwan bû jî min te nas dikir û tu eynî tirek bûyî."


Îca heyra xelk ne weke min û te ne. Soza xwe bi cî nahênin. Tirek û sed tir, li nik tirekan yek tişt e. Divê mîna zemanê berê, di nav mirov û xwîniyê mirov de şahidên biyanî hebin, peyman û soz jibîr nebin. Rê li ber hîle û teşqelan bê girtin.
Segvan: Yanê, tu dibêje, heta mirov nebe tirek, nikare zora tirekan bibe?
Hanna: Herê lawo Segvano! Bavê te jî kêfa xwe anî û go, kurekî min çêbû! De were îca, serê xwe li dîwara nede û neşkîne, derdê xwe ji yê mîna Segvano re bêje, pê re meselên dinyê niqaş bike û mesela kurda çareser bike!..


april 11, 2015

ÇÎROKEK XERÎP JI NISÊBÎNÊ: Ji devê Qopiro, Hitiko, Qerebaş, Xerîbo, Dîk û Şemo...

Qopiro: Bê erê yabo qûrban...
Hitik: Erê...
Qopiro: Ez û Cemîl Xencero çûn seydê. Sibat nû derketiye. Sar e, seqem e. Me pişta xwe da Nisêbînê û berê xwe da aliyê Dala. Piştî çiftlikê, em li Dêrê fitilîn...
Hitiko: Êêêêê...
Qopiro: Min go, Cemîl Xencero, xwediyê firna sûka bajêr e, kîsikê di destê çepê, ji tametîtkan, findeq, fisteq, lokuman dagirtî ye. Di destê rastê, çentê biçûk de, muheqeq goştê birajtî û nanê qemirî yê sûkê heye.
Hitiko: Merdiya wilo, ji Cemîl Xencero qet nebûye! Êêêê.
Qerebaş: Ji Qopiro bawer nekin. Diçirîne. Li min guhdarî bikin!
Hitiko: Qopiro tu pir diçirîne! Dorê bide Qerebaş, tu hinekî anarya bike û li ser wî kursî rûne, park bike.
Qerebaş: Bira, nîvê şevê ye. Çav çavan nabîne. Bi niyeta gerê, min berê xwe da taxa Kanîka Nisêbînê. Tu nabê ez di Qamişlokê derketime.
Qopiro: Kuro, qûzê wê xwarî, te mayîn, têl û esker çawa derbas kir?!.
Hitik: Tevlî hev mek û bê deng be! Wê dora te jî were. Êêêê, birakê Qarabaş, bidomî.
Qerebaş: Min nerî qemyonek derket pêşiya min. Min go, bekarlik sultanlik e. Ez ê îro herim Diyarbekrê, serdana pişt dîwarê minara çarpê bikim û gû têxim vê siltanetiya xwe a bê wate. Min xwe avêt pişta qemyonê.
Hitiko: Êêêê...
Qerebaş: Bira, qemyon wek derguşê dihejhijî û ez jî wekî zaroka du salî di xew ve çûm. Min sibê çavê xwe vekir ku vaye li bajarekî xerîp û pir mezin im.
Qopiro: Hebe tunebe, di Baxdê derketiye.
Hitiko: Na lo... Bexde li aliyê Misrê dimîne. Di Musilê derketiye.
Qerebaş: Min pirsî, bira! Min nerî ku, di Lubnanê derketime. Heman roj, piştî firavînê, civîna min, bi baqan re hebû. Divê ez xwe bighînim Mêrdînê, min got. Û min berê xwe da balafirgehê.
Qopiro: Te çawa rê nas kir? Me nu tu xerîbê rê bû, qaşo?!.
Qerebaş: Li meydanê, min nêrî ku teyarek li ber firê ye. Ez revîm û min xwe avêt ser baskê wê. Min bala xwe dayê ku berê xwe dide aliyê Moskowê. Min go, li gorî Temoyê Kawacî, Mêrdîn ne dûrî Moskow e. Hêdî, hêdî, ele mehil...
Hitik: Tu li baskê teyarê siwar bû û teyare bi hewa ket?!
Qerebaş: Erê. Lê şensê xirap, şifêrê teyarê ez dîtim. Min bi îşaretan jê re got ku, li riya xwe dewam be, Qaptan. Cihê min xweş e. Em nêzî Nisêbînê bûn...
Xerîb: Merhaba ji we re. Qerebaş û Qopiro ji duhî ve vedixwin û serxweş in. Çi derewan dikin dîsan?
Hitik: Were Xerîp usta, meselên wan yên îro, ne mîna hercar in, ecêb in, guhdarî bike.
Xerîp: Bisekine. Îro lawê mele, Nuriyo hat cem in û xwest motora xwe ya Jawa tamîr bike.
Hitik: Êêêê.
Xerîp: Min nigên xwe li pedêl xist, lê motosiklet nedişuxulî.
Qopiro: Motor nû kirîbû, çawa xirap dibe, ecêb e!?.
Qerebaş: Nuriyo, gundî lawê gundiyan e. Ma ew û motorê Jawa...
Xerîp: Ez serê we nehêşînim. Min motorê nû hemû ji hev xist.
Qerebaş: Garantiya wê heye. Tu ancex dikare biskilêta tamîr bike. Tamîra motorê mezin ne karê te ye.
Xerîp: Ez karim wî serê te yê xirabe jî tamîr bikim! Bê deng be ibnî!
Hitik: Dewam bike, Xerîb.
Xerîp: Min tevayê perçeyan ji hev kir û ji nû ve girêda. Bi dehan birxo ji ber man. Min nigê xwe li pedal da. Motorsiklet şixulî.
Qopiro: Hela hela! Bi rastî min hostebûna te teqdîr kir. Ka ez çavên te maç bikim...
Xerîp: Quna wê buxe û bê deng be! Lawê melê hat û li motor siwar bû. Heq destê min, 50 lîra da min.
Hitik: Ji wî kerîzî, çawa 50 wereqe derket, ecêb e!?. Te malik li Nuriyo xirap kir. Bidomî Xerîp hoste.
Xerîp: Nuriyo li motor siwar bû, min pere berdan binê bêrîkê û wî pedal li motor da. Motor şixulî.
Qerebaş: Ecêb e! Çawa bê birxo dişuxule, kes nizane!
Xerîp: Nuroyo xaz dayê de. Lê di şûna motor pêş de here, berepaş diçû.
Hitiko: Ma Nuriyo, nego çima berepaş diçe?
Xerîb: Belê pirsî. Min jê re got, mîna Mele Nisredîn bike. Berepaş lê siwar be û bajo.
Hitik: Êêê, paşê....
Dîk: Roja we bixêr. Ez niha ji qehweya Eta Muto têm. Ez bûm, Jîjo bû, Qîqîyo bû, Keftaro bû û Kerîz Hemal bû. Em tev li wir rûniştî li benda Qemyona genim bûn. Pere jî li cem me tune bû. Bi 15 kesan heqê çayekî bi me re tune bû...
Şemo: Merhaba ji we re. Heyra îro dawet hebû. Min li kemançê dida. Ez li ber keçikek bejin zirav rûniştim û reqan stiranên govêndê. Wê li min dinêrî û min lê dinêrî...
Qopiro: Bi telaq dora min e.
Qerebaş: Serpêhatiya min di nêvî de ma...
Hitik: De herin malên xwe û biçînin nîskê. Derew ji ber we îsyanê dikin û xeyal çûne îflasê. Kerîzekî din bibînin ku li derewên we guhdarî bike....